درمان هدفمند که به آن تارگت تراپی نیز می‌گویند، نوعی درمان سرطان است. درمان‌های هدفمند از دارو‌ها برای هدف قرار دادن ژن‌ها و پروتئین‌هایی استفاده می‌کنند که نحوه رشد، تقسیم و گسترش سلول‌های سرطانی مانند سرطان پستان، سرطان کبد و … را کنترل می‌کنند. این کار سلول‌های سرطانی را کند می‌کند یا می‌کشد و در عین حال سلول‌های طبیعی را تا حد امکان حفظ می‌کند. البته گاهی اوقات هدف روی برخی از سلول‌های سالم نیز یافت می‌شود و عوارض جانبی ممکن است رخ دهد.
درمان هدفمند را می‌توان پزشکی دقیق یا پزشکی شخصی شده نامید. این به این دلیل است که سرطان یک فرد ممکن است متفاوت از دیگری بر اساس اهدافی که روی تومور آنها یافت می‌شود، درمان شود. در بسیاری از موارد، پزشک شما باید تومور شما را آزمایش کند تا ببیند آیا هدف خاصی وجود دارد یا خیر. درمان هدفمند مؤثر است، اما همیشه مؤثر نیست. در اینجا چند نمونه آورده شده است:
- یک نوع سرطان همیشه دارای اهداف مولکولی یکسانی نیست که با درمان مطابقت دارد.
- درمان هدفمند یکسان برای همه افراد مبتلا به همان نوع سرطان کارساز نیست.
- واکنش برخی از تومور‌ها به درمان متفاوت است.
- حتی اگر هدف وجود داشته باشد، به این معنی نیست که تومور به درمان هدفمند پاسخ می‌دهد.
درمان‌های هدفمند در حال حاضر مورد تأیید FDA برای درمان بسیاری از سرطان‌ها هستند. درمان هدفمند ممکن است به تنهایی یا همراه با شیمی درمانی، پرتودرمانی و یا جراحی انجام شود.
در این بخش از ایران سرطان به معرفی کامل درمان هدفمند و نحوه انجام آن می‌پردازیم. برای آشنایی کامل با این نوع درمان سرطان، تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
انواع درمان‌های هدفمند چیست؟
انواع مختلفی از درمان هدفمند وجود دارد و هر نوع کمی متفاوت عمل می‌کند. برخی از درمان‌های هدفمند با تمرکز بر داخل سلول سرطانی کار می‌کنند در حالی که برخی دیگر بر بیرون سلول سرطانی تمرکز می‌کنند. دو نوع رایج درمان هدفمند، دارو‌های مولکولی کوچک و دارو‌های با مولکول بزرگ هستند.
دارو‌های مولکولی کوچک به دلیل کوچک بودنشان روی داخل سرطان تمرکز می‌کنند. آنها هدف را پیدا می‌کنند، وارد سلول می‌شوند و آن را مسدود می‌کنند و باعث مرگ آن می‌شوند.
دارو‌هایی با مولکول بزرگ اغلب در یک سلول قرار نمی‌گیرند. آنها با حمله به پروتئین‌ها یا آنزیم‌های روی سطح سلول که باعث مرگ سلول‌های سرطانی می‌شوند، روی بیرون سلول سرطانی تمرکز می‌کنند. نمونه‌هایی از درمان‌های هدفمند عبارتند از:
مهارکننده‌های کیناز:
رشد سلولی توسط فاکتور‌های رشد کنترل می‌شود. آنها به سطح سلول‌ها متصل می‌شوند و باعث ایجاد یک سری واکنش‌های شیمیایی می‌شوند که به سلول اجازه رشد و تقسیم می‌دهد. سلول‌های سرطانی به درستی کار نمی‌کنند و حتی زمانی که فاکتور‌های رشد وجود ندارند، قادر به رشد و تقسیم هستند. مهارکننده‌های کیناز با مسدود کردن سیگنال‌ها در سلول‌های سرطانی کار می‌کنند و از یک مرحله لازم برای رشد و تقسیم سلول جلوگیری می‌کنند. نمونه‌هایی از مهارکننده‌های کیناز عبارتند از:
دابرافنیب (Tafinlar®)، ایماتینیب (Gleevec®)، سورافنیب (Nexavar®)، ایبروتینیب (Imbruvica) و cabozantinib (Cometriq ).
مهارکننده‌های رگ‌زایی:
آنژیوژنز توسعه رگ‌های خونی برای تأمین مواد مغذی مورد نیاز تومور برای رشد است. این دارو‌ها مانع از تشکیل این منبع خون شده و منبع مواد مغذی تومور را قطع می‌کنند. برخی از مهارکننده‌های کیناز نیز به‌عنوان مهارکننده‌های رگ‌زایی عمل می‌کنند مثلاً: سورافنیب (Nexavar)، سونیتینیب (Sutent®)، اورولیموس (Afinitor®).
نمونه‌هایی از مهارکننده‌های آنژیوژنز عبارتند از:
ziv-aflibercept (Zaltrap®)، لنالیدیمیدوم (Revldet®)، و (Revldetiban) Caprelsa®).
آنتی‌بادی‌های مونوکلونال:
این آنتی بادی ها در آزمایشگاه ساخته می شوند و یک آنتی ژن خاص (پروتئین) را هدف قرار می دهند. آنها به چند روش مختلف کار می کنند. آنها می توانند یک سلول خاص (سلول سرطانی) را هدف قرار دهند و پیامی را به سیستم ایمنی بدن ارسال کنند تا سلول مورد نظر را از بین ببرد. برخی از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال رشد سلول‌های سرطانی را با تداخل در عملکردهای ضروری برای رشد سلولی کند یا متوقف می‌کنند.
نمونه هایی از آنتی بادی های مونوکلونال بواسیزوماب (Avastin®) ، تراستوزوماب (Herceptin®) و denosumab Xgeva®، Prolia® هستند.
رادیوایمونوتراپی:
این ترکیبی از یک آنتی‌بادی مونوکلونال و یک منبع تشعشع است که اجازه می‌دهد پرتو مستقیماً به سلول‌های هدف ارسال شود، اما اغلب در دوز‌های پایین‌تر و در مدت طولانی‌تر است مانندibritumomab tiuxetan (Zevalin®).
درمان هدفمند چگونه انجام می‌شود؟
برخی از درمان‌های هدفمند با قرص و برخی دیگر از طریق ورید (IV) انجام می‌شوند. حتماً دارو‌های خوراکی را طبق دستورالعمل نگهداری و استفاده کنید. مهم است که دارو‌های خوراکی خود را دقیقاً همانطور که پزشک به شما دستور داده است مصرف کنید.
برخی از دارو‌های خوراکی بسیار گران هستند. اگر نمی‌توانید هزینه دارو‌های خود را بپردازید، با تیم مراقبت خود صحبت کنید، ممکن است کمک در دسترس باشد.
عوارض جانبی درمان هدفمند چیست؟
درمان‌های هدفمند عوارض جانبی دارند. همه عوارض جانبی مشابهی نخواهند داشت. با ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود در مورد عوارض جانبی که ممکن است داشته باشید صحبت کنید.عوارض جانبی برای هر دارو متفاوت است و بسته به واکنش بدن شما به آن متفاوت است. برخی از عوارض جانبی درمان‌های هدفمند عبارتند از:
- مشکلات پوستی، از جمله پوست خشک یا بثورات.
- اسهال
- مشکلات کبدی
- مشکلات قلبی.
- فشار خون بالا.
- مشکلات در بهبود زخم و لخته شدن خون.
- تغییر ناخن.
- از دست دادن رنگ مو.
- سوراخ شدن دستگاه گوارش (GI).
نکته:
مصرف دارو‌های خوراکی خود را به دلیل عوارض جانبی قطع نکنید. اگر عوارض جانبی دارید با ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود صحبت کنید، دارو‌هایی وجود دارند که می‌توانند به شما کمک کنند. اکثر عوارض جانبی کوتاه مدت پس از پایان درمان به مرور زمان از بین خواهند رفت.
از آنجایی که بسیاری از این دارو‌ها جدیدتر هستند، ما اطلاعات زیادی در مورد پتانسیل عوارض جانبی طولانی مدت نداریم. قبل از شروع درمان هدفمند، حتماً با تیم مراقبت‌های بهداشتی خود در مورد حفظ باروری صحبت کنید، زیرا این دارو‌ها ممکن است بر توانایی شما برای داشتن فرزند تأثیر بگذارند. برخی از درمان‌های هدفمند مانند تالیدومید و لنالیدومید می‌توانند باعث نقص‌های مادرزادی جدی شوند و برنامه‌های ویژه‌ای برای آموزش بیماران و تشویق توزیع ایمن به بیماران در سنین باروری دارند.
چگونه می‌توانم بفهمم که آیا درمان هدفمند برای من مؤثر است؟
این امکان وجود دارد که با گذشت زمان، در برابر دارو‌های هدفمندی که دریافت می‌کنید مقاومت ایجاد کنید. این ممکن است زمانی بیشتر اتفاق بیفتد که درمان هدفمند تنها درمانی باشد که دریافت می‌شود. تیم مراقبت‌های بهداشتی شما به نظارت دقیق بیماری شما در طول درمان ادامه خواهد داد. شما به طور منظم آزمایش‌های خون و تصویربرداری (سی تی اسکن، اسکن PET) خواهید داشت که نشان می‌دهد بدن شما چگونه به درمان پاسخ می‌دهد.
