درمان سرطان پانکراس بستگی به عوامل زیادی دارد ولی درمان اولیه سرطان پانکراس برداشتن تومور با جراحی است. در دوره پس از عمل، شیمی درمانی و رادیوتراپی تقریباً برای همه بیماران به یک ضرورت تبدیل می‌شود. در مرحله پیشرفته موضعی، جایی که برداشتن تومور با جراحی امکان‌پذیر نیست، شیمی‌درمانی می‌تواند اندازه توده را کاهش دهد و در نتیجه شانس جراحی بهتر را فراهم کند.
سرطان پانکراس چیست؟
سرطان پانکراس یا لوزالمعده یک بیماری بدخیم شایع است که بر اندام مهم انسان که مسئول ترشح آنزیم‌های لازم است، تأثیر می‌گذارد. پانکراس عضوی از دستگاه گوارش است که مواد خاصی تولید می‌کند. عملکرد اصلی آن تولید آب پانکراس است که به کنترل تعادل چربی‌ها، کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها در بدن کمک می‌کند. عملکرد مهم دیگر تولید انسولین است که به کنترل سطح گلوکز خون کمک می‌کند.
سرطان پاکراس بدون علائم قابل‌مشاهده، ایجاد می‌شود که منجر به تشخیص دیرهنگام سرطان پانکراس می‌شود که تشخیص آن دشوار است. این بیماری مرگ و میر بالایی دارد و در مردان و زنانی که به طور متوسط به سن 65 سالگی رسیده‌اند خود را نشان می‌دهد.
علل ایجاد سرطان پانکراس
علل تومورها در پانکراس چندعاملی هستند. شایع‌ترین علت تومور، شیوه زندگی ناسالم است. نوشیدن الکل و سیگار بر عملکرد اندام‌ها تأثیر منفی می‌گذارد که منجر به عواقب افسرده‌کننده می‌شود.
همچنین استفاده از غذاهای ناسالم، سرخ شده و چرب، بر اندام‌های داخلی بدن تأثیر نامطلوب می‌گذارد. علل این بیماری می‌تواند چاقی و سبک زندگی کم‌تحرک در نتیجه کاهش ایمنی و همچنین افسردگی باشد. همه این علائم وضعیت فرد را بدتر می‌کند و سلامتی را تشدید می‌کند.
تومور در افراد دارای وراثت ژنتیکی ایجاد می‌شود. متأسفانه، این علت شایع سرطان پانکراس است.
بیماری‌های مزمن مانند پانکراتیت می‌توانند به تومور سرطانی تبدیل شوند. نظارت بر وضعیت بیماری و درمان آن برای خلاص‌شدن از شر عامل سرطان پانکراس بسیار مهم است.
درمان سرطان پانکراس بر اساس مراحل
مرحله‌بندی سرطان پانکراس طبق فرمولی محاسبه می‌شود که نام آن – طبقه‌بندی تومورهای بدخیم است. ایجاد نئوپلاسم و گسترش آن در بدن بسته به علائم و روند رشد مراحل خاصی دارد و برنامه درمانی مطابق آن انجام می شود:
- مرحله 1 – اندازه نئوپلاسم کوچک و در بافت اندام موضعی است.
- مرحله 2 – اندازه و رشد تومور افزایش می‌یابد،
- مرحله 3 – ورود سلول‌های سرطانی به عروق لنفاوی،
- مرحله 4 – متاستاز به سایر اندام‌ها و غدد لنفاوی
انواع درمان سرطان پانکراس
گزینه‌های درمانی در سرطان پانکراس متفاوت است. گزینه‌ها را می‌توان به صورت زیر خلاصه کرد؛
جراحی سرطان پانکراس
برداشتن ناحیه تومور پانکراس با جراحی است. غدد لنفاوی اطراف پانکراس نیز ممکن است برداشته شوند. یکی از روش‌های مرجع در سرطان پانکراس، روش ویپل است که در آن سر لوزالمعده، کیسه صفرا، بخشی از روده کوچک و غدد لنفاوی مجاور برداشته می‌شود.
پرتودرمانی
برای از بین بردن سلول‌های سرطانی این روش ترجیح داده می‌شود. پرتودرمانی به عنوان روشی برای درمان پس از عمل جراحی برای تسکین علائم و کاهش خطر متاستاز سلول‌های سرطانی به سایر اندام‌ها و غدد لنفاوی استفاده می‌شود.
شیمی درمانی
در این روش سعی می‌شود سلول‌های سرطانی با مواد شیمیایی و دارو از بین بروند. مدت زمان شیمی درمانی در سرطان پانکراس با توجه به مرحله و اندازه بیماری و ویژگی‌های بالینی بیمار متفاوت است.یک آنکولوژیست مطابق شرایط بیمار برنامه ریزی جهت شیمی درمانی را انجام می دهد.
ایمونوتراپی
روشی است که برای افزایش قدرت مبارزه با سرطان در بدن استفاده می‌شود، اما شانس موفقیت آن چندان بالا نیست و میزان آن 1 درصد است.
شیمی درمانی یا پرتودرمانی ممکن است بر جراحی ترجیح داده شود یا ممکن است برای کاهش اندازه تومور قبل از جراحی استفاده شود. کنترل درد، درمان یرقان، درمان خارش، تنظیم عادات روده و کنترل دیابت نیز از نکات مهم در سرطان پانکراس است. یک کنترل متخصص برای ایجاد دقیق ترین برنامه درمانی برای فرد بسیار مهم است.
جدیدترین درمان سرطان پانکراس
درمان هایفو روشی جدید و عالی برای درمان سرطان پانکراس با استفاده از سونوگرافی با فرکانس بالا است. این تکنیک به خلاص‌شدن از شر علائم کمک می‌کند و درمان را به جراحی تومور نمی رساند.
درمان سرطان پانکراس با جراحی
برای سرطان پانکراس در مراحل اولیه (I-III)، درمان اصلی جراحی است . چندین نوع از آن وجود دارد:
- PDR (رزکسیون پانکراتودئودنال، عمل ویپل) برای تومورهای سر لوزالمعده، کیسه صفرا، دوازدهه، قسمتی از مجاری صفراوی، غدد لنفاوی و گاهی برداشتن بخشی از معده استفاده می شود.
- KKR (رزکسیون بدنی، برداشتن دیستال ) برای تومورهای بدن و دم بدن و دم پانکراس، گاهی همراه با طحال و همچنین برداشتن غدد لنفاویف استفاده می شود.
- روش ویپل یا پانکراتودئونکتومی برای تومورهای سر پانکراس انجام می شود . در این روش انتهای معده، مجرای صفراوی اصلی، کیسه صفرا، کل دوازدهه و سر لوزالمعده برداشته می شود. این جراحی سخت و طولانی است.
این روش ها را می‌توان تحت عمل باز (برش بزرگ) یا جراحی کم تهاجمی (لاپاروسکوپی و برش های کوچک) انجام داد.
در تمام موارد، زمانی که نوبت به جراحی می‌رسد، جراح باید امکان حذف ریشه‌ای تومور را ارزیابی کند. اغلب، می‌تواند با درگیری عروق بزرگ در رشد تومور تداخل ایجاد کند. تمام تومورها را می‌توان به 3 گروه تقسیم کرد:
- قابل‌برداشتن: عمل را می‌توان بدون مشکلات خاصی انجام داد.
- مرزی قابل‌برداشتن: در این شرایط انجام عمل ممکن است، اما از نظر فنی دشوار است. ممکن است نیاز به شیمی درمانی قبل از عمل داشته باشد.
- غیر قابل برداشت – تومور از نظر فنی برداشته نمی‌شود.
پس از جراحی، بیماران ممکن است مشکلاتی مانند کاهش وزن، اسهال و سایر اختلالات گوارشی را تجربه کنند. با توجه به اینکه با برداشتن قسمتی از غده، میزان آنزیم‌ها کاهش می‌یابد. معمولاً بیماران نیاز به مصرف آنزیم‌ها به عنوان دارو دارند.
شیمی درمانی سرطان پانکراس
گاهی اوقات شیمی درمانی قبل از جراحی برای کوچک‌کردن تومور و هدف قراردادن سلول‌های توموری که شناسایی نشده اند ، انجام می‌شود که این سلول ها می‌تواند به منبع عود تبدیل شود. مدت کل دوره شیمی درمانی به طور متوسط 6 ماه است. اگر تومور بیمار غیر قابل عمل باشد یا متاستازهای دوردست (کبد، ریه، استخوان و غیره) وجود داشته باشد، درمان دارویی برای بیمار تجویز می‌شود. هدف آن افزایش امید به زندگی و بهبود کیفیت آن با کاهش علائم بیماری است.
روش اصلی درمان دارویی شیمی درمانی:
شیمی درمانی شامل تزریق داخل وریدی موادی به نام سیتواستاتیک در بدن است. این داروها روند تقسیم سلولی را مختل می‌کنند و از رشد تومور جلوگیری می‌کنند.
- درمان به صورت چرخه‌ای با معرفی داروها 1 بار در 7، 14 یا 21 روز انجام می‌شود.
- می‌توان از هر دو روش درمان ترکیبی (چند دارو) و تک درمانی (1 دارو) استفاده کرد.
رایج‌ترین روش های درمانی سرطان پانکراس عبارت‌اند از:
- FOLFIRINOX
- جمسیتابین + ناب پاکلی تاکسل
- GemOX/GemCis
- FOLFIRI/FOLFOX
- جمسیتابین
- فلوئورواوراسیل یا کپسیتابین
برنامه ریزی برای درمان در هر بیمار با توجه به شرایط و سایر بیمار های وی متفاوت است. درمان های ترکیبی برای بیمارانی که وضعیت جسمانی خوبی دارند، بدون عوارض یا شرایط قابل توجه مناسب‌تر است.
برای نظارت بر اثربخشی شیمی درمانی، هر 2-3 سیکل (6-8 هفته) یک معاینه (CT و یا MRI ) انجام می‌شود. در طول معاینه، اندازه تومور و متاستازها ارزیابی می‌شود.
توجه شود که:
شیمی درمانی را فقط در یک بیمار پایدار می‌توان شروع کرد. گاهی اوقات ممکن است لازم باشد علائم در مرحله اول کنترل شود و پس از آن به سراغ درمان اصلی بروید. به‌عنوان‌مثال، بیماران مبتلا به زردی پیشرونده اغلب نیاز به تخلیه فوری مجاری (قراردادن یک لوله مخصوص برای تخلیه صفرا) دارند.
ایمونوتراپی در درمان سرطان پانکراس
گاهی اوقات از درمان‌های دیگری مانند درمان هدفمند یا ایمونوتراپی در درمان سرطان پانکراس استفاده می‌شود. پزشک ممکن است بررسی مواد تومور را از نظر نشانگرهای MSI / dMMR یا جهش‌های BRCA½ و NTRK توصیه کند . این آزمایش‌ها به تعیین اینکه آیا تومور به درمان‌های هدفمند و ایمونوتراپی پاسخ می‌دهد یا خیر کمک می‌کند. به طور کلی، این درمان‌های مدرن زمانی تجویز می‌شوند که رژیم‌های شیمی درمانی کلاسیک در بیماران مبتلا به اختلالات ژنتیکی مرتبط با شکست مواجه شوند.
پرتودرمانی و سرطان پانکراس
پرتودرمانی در بیماران مبتلا به سرطان پانکراس کاربرد محدودی دارد. در برخی موارد، پرتودرمانی ممکن است برای نشانه‌های زیر انجام شود:
- به عنوان درمان اولیه در ترکیب با شیمی درمانی
- به عنوان یک درمان بعد از عمل (برای کاهش خطر عود)
- به عنوان یک درمان ضددرد برای ضایعات متاستاتیک
توانبخشی و مراقبت تسکینی بعد از درمان سرطان پانکراس
در طول درمان سرطان پانکراس، بیماران ممکن است با تعدادی از مشکلات مرتبط با خود بیماری و عوارض جانبی درمان مواجه شوند.
عوارض توسط یک تیم متشکل از شیمی درمان، جراح، متخصص داخلی، متخصص تغذیه و سایر پزشکان مدیریت می‌شود. انتخاب صحیح درمان می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را حتی در شرایط بسیار دشوار بهبود بخشد.
سرطان پانکراس دارای عواقب خطرناک پس از عمل است. علائم تقریباً بلافاصله یا کمی دیر ظاهر می‌شوند. عوارض، متاستاز و وخامت کلی وضعیت بیمار ممکن است نشان‌دهنده درمان ناموفق باشد.
برای زندگی آینده، حفظ یک سبک زندگی سالم ضروری است. سرطان لوزالمعده بسیار موذی است و می‌تواند برای مدت طولانی و در پس علائم بیماری‌های دیگر پنهان شود. نظارت مستمر متخصص گوارش و آزمایش خون و همچنین معاینات سونوگرافی الزامی است.
