لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL)، یک سرطان خون است که از لنفوسیت‌ها (نوع خاصی از گلبول‌های سفید خون) منشأ می‌گیرد و با تجمع این سلول‌ها در خون، مغز استخوان و سایر اندام‌ها مشخص می‌شود. اصطلاح حاد نشان می‌دهد که بیماری به سرعت پیشرفت می‌کند. لنفوسیت‌ها سلول‌های سیستم ایمنی هستند که بدن را کنترل می‌کنند و سیستم دفاعی را در برابر میکروارگانیسم‌ها یا سلول‌های تومور فعال می‌کنند. آنها با توجه به نوع پاسخی که می‌توانند فعال کنند به B یا T تقسیم میشوند.
بیشتر بخوانید : علت سرطان خون چیست و چگونه درمان می شود ؟
در ALL، یک لنفوسیت B یا T نابالغ دچار دگرگونی تومور می‌شود. فرآیندهای بلوغ که منجر به لنفوسیت بالغ میشوند، مسدود شده و سلول شروع به تولید مثل سریعتر می‌کند و به خون، غدد لنفاوی، طحال، کبد و دیگر اعضای بدن می‌رسد.
علائم لوسمی لنفوسیتی حاد
علائم لوسمی لنفوسیتی پلاستیک حاد معمولاً چند روز یا چند هفته قبل از تشخیص وجود دارد. شایع‌ترین علائم ارائه شده ناشی از اختلال در خون سازی است.
- کم خونی
- ترومبوسیتوپنی
- گرانولوسیتوپنی
کم خونی
کم خونی ممکن است به صورت خستگی، ضعف، رنگ پریدگی، کسالت، تنگی نفس ناشی از فعالیت، تاکی‌کاردی و درد قفسه سینه ظاهر شود.
ترومبوسیتوپنی
ترومبوسیتوپنی می‌تواند باعث خونریزی مخاطی، کبودی، پتشی پورپورا، اپیستاکسی، خونریزی لثه و خونریزی شدید قاعدگی شود. هماچوری و خونریزی گوارشی نادر است. بیماران ممکن است به طور غیرارادی دچار خونریزی شوند و هماتوم داخل جمجمه یا داخل شکمی را تجربه کنند.
گرانولوسیتوپنی
گرانولوسیتوپنی یا نوتروپنی می‌تواند منجر به خطر بالای عفونت‌ها از جمله عفونت‌های باکتریایی، قارچی و ویروسی شود. بیماران ممکن است تب و عفونت شدید و یا عود کننده داشته باشند.
گرانولوسیتوپنی
انفیلتراسیون اندام، توسط سلول‌های لوسمیک منجر به هپاتومگالی، طحال و بزرگ شدن غدد لنفاوی می‌شود. نفوذ مغز استخوان و پریوستوم می‌تواند باعث درد استخوان و مفاصل به خصوص در کودکان مبتلا به لوسمی لنفوسیتی حاد شود. نفوذ سیستم عصبی مرکزی و انفیلتراسیون مننژیال یکی هستند.
عوامل خطر برای لوسمی لنفوسیتی حاد چیست؟
عوامل خاصی می‌توانند خطر ابتلا به لوسمی حاد را افزایش دهند:
- درمان‌های سرطان، مانند برخی از انواع پرتودرمانی یا شیمی درمانی
- قرار گرفتن در معرض سطوح بالای تابش
- قرار گرفتن طولانی مدت در معرض غلظت بالای مواد شیمیایی مورد استفاده در صنعت، مانند بنزن و فرمالدئید
- موارد ابتلا به سرطان خون در خانواده
آیا می‌توان از لوسمی لنفوسیتی حاد جلوگیری کرد؟
علاوه بر اجتناب از قرار گرفتن در معرض تشعشعات یا مواد شیمیایی سرطان زا، هیچ پیشگیری خاصی (سبک زندگی، عادات غذایی) برای لوسمی لنفوسیتی حاد وجود ندارد، زیرا علت آن با قطعیت شناخته نشده است.
بیشتر بخوانید : انواع سرطان خون
تشخیص لوسمی لنفوسیتی حاد چگونه است؟
بیماران مبتلا به لوسمی لنفوسیتی حاد به طور کلی علائم کسالت را از شروع بیماری گزارش می‌کنند. علائم اصلی که اغلب با آن مواجه میشوند عبارتند از: آستنی (خستگی)، تب و ایجاد هماتوم غیرارادی پس از تروماهای جزئی. در برخی موارد ، خونریزی می‌تواند یکی از اولین علائم در ارتباط با تعداد کم پلاکت باشد. خون محیطی و مغز استخوان همیشه برای تشخیص لوسمی لنفوسیتی حاد بررسی می‌شود. آزمایشات اصلی مورد نیاز عبارتند از:
شمارش کامل خون یا اسمیر خون محیطی
تعداد گلبول‌های سفید و قرمز و پلاکت‌ها را در خون محیطی (SP) اندازه‌گیری می‌کند و 5 نوع اصلی گلبول‌های سفید (گرانولوسیت‌های نوتروفیل، ائوزینوفیل و بازوفیل، مونوسیت و لنفوسیت‌ها) که بخش‌های نادرتر و نابالغ آن یعنی (بلاست‌ها، پرومیلوسیت‌ها و میلوسیت‌ها) را می‌توان با میکروسکوپ نوری با دقت بررسی کرد.
آسپیراسیون مغز استخوان و بیوپسی
هر دو روش با وارد کردن یک سوزن به استخوان در پشت لگن، یعنی ستون فقرات به طور ایمن انجام میشوند. با آسپیراسیون مغز استخوان (AM)، هنگامی که سوزن به طور مناسب تحت بی‌حسی موضعی قرار گرفت، 2-4 آسپیراسیون کوتاه مدت چند ثانیه‌ای انجام می‌شود تا نمونه‌های کافی از مغز استخوان جمع آوری شود. بیوپسی مغز استخوان (BOM) روشی است که شامل استخراج یک استوانه کوچک از استخوان با سوزن مخصوص است. همیشه تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود.
پونکسیون کمری
این روشی است که از طریق آن به سیستم عصبی مرکزی (CNS) برای جمع آوری مایع مغزی نخاعی برای اهداف تشخیصی دسترسی پیدا می‌کند. تقریباً همه بیماران مبتلا به لوسمی لنفوسیتی حاد نیاز به درمان دارند. برنامه درمانی به عوامل مختلفی بستگی دارد که عبارتند از:
- سن بیمار و وضعیت بالینی.
- زیرگروه ALL.
- وجود بیماری در سیستم عصبی مرکزی.
- وجود عفونت‌های جدی در تشخیص.
- سابقه میلودیسپلازی قبلی یا درمان رادیویی قبلی.
در بیشتر موارد، درمان انتخابی با شیمی درمانی بر اساس طرح‌های موجود در چارچوب پروتکل‌های بالینی مشترک توسط مراکز متعدد هماتولوژی با تجربه در زمینه درمان لوسمی حاد ارائه می‌شود. درمان به دو دسته فشرده و محافظه کارانه تقسیم می‌شود.
شیمی درمانی
هدف شیمی درمانی از بین بردن سلول‌های لوسمی در مغز استخوان و خون است تا به سلول‌های طبیعی نابالغ باقی مانده در مغز اجازه رشد و بلوغ برای تولید سلول‌های خونی طبیعی بدهد. در مراقبت‌های ویژه شیمی درمانی به صورت داخل وریدی انجام می‌شود، در درمان محافظه کارانه نیز می‌توان آن را به صورت خوراکی تجویز کرد. شیمی درمانی فشرده با بستری شدن در بیمارستان انجام می‌شود که طی آن بیمار تحت نظارت دقیق مقادیر شمارش خون است که به سطوح بسیار پایین گلبول‌های سفید، گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها می‌رسد (مرحله آپلازی).
انتقال خون
پس از شیمی درمانی، شمارش خون اغلب قبل از شروع رشد مجدد سلول‌های خونی به سطوح بسیار پایین می‌رسد. در این مرحله بسیار رایج است که بیماران مجبور به تزریق گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها میشوند.
