پلاکت‌ها گروهی از سلول‌های خونی هستند که پلاکت نیز نامیده می‌شوند. اندازه‌گیری پلاکت اغلب در آزمایشی به نام هموگرام گنجانده می‌شود. تعداد پلاکت‌ها ممکن است به دلیل بیماری‌های مختلف مانند سایر سلول‌های خونی مانند گلبول‌های قرمز و لکوسیت‌ها افزایش یا کاهش یابد. از آنجایی که این وضعیت اطلاعات مهمی را در تشخیص بیماری‌ها ارائه می‌دهد، شمارش خون تقریباً در تمام آزمایشات خون به‌تنهایی یا علاوه بر آزمایش‌های مختلف گنجانده می‌شود. در این مقاله بررسی خواهیم کرد که آیا پایین بودن پلاکت خون خطرناک است؟ یا خیر. با ما همراه باشید.
پلاکت (PLT) چیست؟
این سؤال که منظور از پلاکت چیست را می‌توان به عنوان یک نوع گروه سلولی خونی که پلاکت نیز نامیده می‌شود، پاسخ داد. پلاکت‌های تولید شده در مغز استخوان وظایف مهمی را برای انجام واکنش‌های شیمیایی مختلف در خون برعهده می‌گیرند. در بسیاری از موارد مانند لخته‌شدن خون، ترمیم آسیب عروقی و ترمیم زخم‌ها، پلاکت‌ها به طرق مختلف متمایز می‌شوند و باعث بسته‌شدن فوری تروما می‌شوند.
بدین ترتیب ضمن جلوگیری از، از دست دادن خون، محیط لازم برای ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده فراهم می‌شود. اگر تعداد پلاکت‌ها کمتر از حد طبیعی باشد، رگ‌های خونی مستعد آسیب و خونریزی می‌شوند و از دست دادن بیش از حد خون، منجر به تأخیر در بهبود زخم و طولانی‌شدن زمان لخته‌شدن خون می‌شود.
مقدار نرمال پلاکت (PLT) چیست؟
تعداد پلاکت‌ها می‌تواند به طور قابل توجهی از فردی به فرد دیگر و از روزی به روز دیگر متفاوت باشد. با این حال، انتظار می‌رود میانگین تعداد پلاکت در افراد بالغ سالم بین ۱۵۰۰۰۰ تا ۴۵۰۰۰۰ سلول در میلی‌لیتر باشد؛ بنابراین به این سؤال که مقدار PLT چقدر باید باشد را می‌توان بین ۱۵۰ تا ۴۵۰ هزار پلاکت پاسخ داد. عوامل زیادی مانند بیماری‌های مختلف، برخی دارو‌های مصرفی، سن، جنسیت و وضعیت بارداری می‌توانند باعث تغییر در این مقادیر شوند؛ بنابراین، شمارش پلاکت در نتایج خون باید توسط پزشک به روشی که مختص فرد باشد، ارزیابی شود. در برخی موارد، پستی و بلندی‌های نزدیک به مرز هیچ‌گونه منفی نیست. اما در صورت کاهش قابل‌توجه و بالابودن تعداد پلاکت‌ها باید علت این مشکل بررسی شود.
آیا پایین بودن پلاکت خون خطرناک است؟
در اثر کمبود پلاکت خون ممکن است مشکلات سلامتی زیادی ایجاد شود. در مواردی مانند کاهش تولید پلاکت، افزایش تخریب پلاکت‌ها و رقیق‌تر شدن خون نسبت به حالت عادی، ممکن است ترومبوسیتوپنی رخ دهد؛ زیرا تعداد پلاکت‌ها در خون واحد کاهش می‌یابد.
در واقع زمانی که تعداد پلاکت شما به کمتر از ۱۰۰۰۰ پلاکت در میکرولیتر برسد، خونریزی داخلی خطرناک می‌تواند رخ دهد. اگرچه نادر است اما ترومبوسیتوپنی شدید می‌تواند باعث خونریزی در مغز شود که این مورد می‌تواند کشنده باشد.
علاوه بر برخی بیماری‌ها، برخی دارو‌ها، تغذیه یا برخی درمان‌ها ممکن است اثر کاهشی بر تعداد پلاکت‌ها داشته باشند.
علل کاهش پلاکت
شرایط زیادی وجود دارد که می‌تواند منجر به این وضعیت در بیماران با تعداد پلاکت پایین شود. برخی از این موارد به شرح زیر است:
- انواع بیماری‌های حاد یا مزمن
- بارداری
- سپسیس (مسمومیت خون با ورود میکروارگانیسم‌ها به جریان خون)
- عوارض جانبی برخی از دارو‌های مصرفی
- کم‌خونی ناشی از کمبود اسیدفولیک یا ویتامین B12
- کم‌خونی آپلاستیک
- بیماری‌های ایمونولوژیک یا روماتولوژیک
- انواع سرطان به ویژه سرطان‌های خونی
- مصرف طولانی مدت و بیش از حد الکل
- مسمومیت، قرارگرفتن در معرض مواد سمی یا تشعشعات
- درمان‌های سرطان مانند شیمی درمانی و رادیوتراپی
- بیماری‌های مرتبط با مغز استخوان
- عفونت‌های ویروسی
علائم پلاکت پایین
هنگامی که مقادیر PLT در خون کاهش می‌یابد، این می‌تواند علائم مختلفی را در فرد ایجاد کند. هرچه تعداد پلاکت کمتر باشد، علائم معمولاً شدیدتر می‌شوند. برخی از علائم ترومبوسیتوپنی، عبارتند از:
- کبودی یا تغییر رنگی که در قسمت‌های مختلف بدن دارای رنگ‌های بنفش، قرمز یا قهوه‌ای است.
- خونریزی متناوب از بینی و لثه
- تأخیر در بهبود زخم
- مشکل لخته شدن خون
- لکه‌های قرمز یا بنفش روی پوست (پتشی)
- دیدن خون در ادرار
- خونریزی از راست‌روده، مدفوع خونی یا مدفوع سیاه (ملنا)
- استفراغ خونی (هماتمزیس)
- خونریزی داخلی
درمان پلاکت پایین
برای درمان تعداد کم پلاکت ابتدا باید عامل یا مشکل سلامتی که باعث این حالت می‌شود، دقیقاً مشخص شود. اگر در کاهش خفیف پلاکت مشکلی مانند خونریزی یا پتشی وجود نداشته باشد، ممکن است نیازی به درمان نباشد و در این صورت معمولاً پیگیری توصیه می‌شود. در ترومبوسیتوپنی شدید، هدف اصلی درمان، جلوگیری از خونریزی و خطرات مرتبط با اختلالات انعقادی است. یک برنامه درمانی برای بیماری زمینه‌ای در تعداد کم پلاکت ناشی از بیماری‌ها تعیین می‌شود. در هنگام پایین بودن سطح پلاکت ناشی از دارو‌های مورد استفاده، روش‌هایی مانند تغییر دارو یا اعمال درمان‌های مختلف برای افزایش تعداد پلاکت‌ها ممکن است ترجیح داده شود. در صورت ترومبوسیتمی شدید، پیوند خون یا پلاکت یا برداشتن طحال (سپلنکتومی)، انجام می‌شود.
